دستورالعمل مدیریت و راهبری طرح‌های کلان ملی مصوب

(47 طرح کلان ملی مصوب تا سال 93)

به استناد کلیات آئین‌نامه اجرایی "طرح‌های کلان ملی مصوب شورای عالی علوم، تحقیقات و فناوری" ابلاغی مورخ 19/04/91، بدین‌وسیله دستورالعمل مدیریت و راهبری طرح‌های کلان ملی مصوب (47 طرح کلان ملی مصوب تا سال 93) به منظور تسهیل در فرآیند اجرا و مدیریت طرح‌های کلان ملی مصوب شورای عالی به شرح زیر جهت بهره‌برداری به کلیه مؤسسات و مراکز آموزشی، پژوهشی و فناوری، و دستگاه‌های مشمول ابلاغ می‌شود.

فصل اول: کلیات و تعاریف

ماده 1: در این دستورالعمل از اختصارهای زیر استفاده شده است:

شورای عالی: شورای عالی علوم، تحقیقات و فناوری؛

دبیرخانه: دبیرخانه شورای عالی علوم، تحقیقات و فناوری؛

طرح کلان: هر یک از 47 طرح کلان ملی پژوهش و فناوری مصوب در جلسات نهم (27/10/1390)، یازدهم (9/5/1391)، دوازدهم (23/11/1391)، سیزدهم (24/4/1392) و چهاردهم (7/5/1392) شورای عالی.

ماده 2: تعاریف

مجری محوری: یکی از مجریان در هر طرح کلان است که علاوه بر اجرای بخشی از شرح خدمات طرح، وظیفه هماهنگی بین سایر مجریان آن طرح را بر عهده دارد.

کمیته نظارت: سرپرستی و نظارت مستقیم بر عملکرد مجریان طرح کلان را بر عهده دارد که ذیل کمیسیون تخصصی برای هر طرح کلان تشکیل می‌شود.

عامل مالی: بانک‌ها، موسسات مالی مرتبط و صندوق‌های توسعه فناوری هستند که از مراجع ذیصلاح دارای مجوز بوده و با تشخیص دبیرخانه و در چارچوب قرارداد عاملیت، مدیریت منابع دریافتی، تخصیص اعتبار، وصول خسارت احتمالی و عودت منابع و نظارت بر نحوه هزینه کرد طرح‌های کلان را بر عهده دارند.

ماده 3: دسته‌بندی طرح‌های کلان: هر یک از طرح‌های کلان بر اساس ماهیت پژوهش، نوع خروجی و بازار نهایی‌شان در یکی از دسته‌های سه‌گانه زیر قرار می‌گیرند:

طرح‌های کلان دسته اول: طرح‌هایی هستند که هدف آنها گسترش مرزهای دانش و یا تولید علم بومی است. خروجی این دسته از طرح‌ها بصورت مستندات علمی بوده و معمولاً بهره‌بردار نهایی آنها دستگاه‌های فرابخشی کشور هستند.

طرح‌های کلان دسته دوم: طرح‌هایی هستند که با هدف تولید اسناد مدیریتی حوزه‌های مختلف یا طراحی سیستم‌های پیچیده جهت حل مسائل مهم کشور و یا ایجاد یک زیرساخت ملی تعریف شده‌اند. بهره‌بردار نهایی این دسته از طرح‌ها عمدتاً دستگاه‌های دولتی هستند.

طرح‌های کلان دسته سوم: طرح‌هایی هستند که با هدف تولید یک محصول ملی و یا توسعه یک فناوری فرآیندی با قابلیت تجاری‌سازی در سطح ملی/بین‌المللی تعریف شده‌اند.

تبصره: پس از تصویب برنامه اجرایی و اسناد استراتژیک طرح‌ها در کمیسیون تخصصی، تخصیص طرح‌های کلان به هر یک از دسته‌بندی‌ها می‌تواند تغییر پیدا کند. جدول تخصیص طرح­های کلان به دسته­های سه­گانه موضوع این ماده در انتهای دستورالعمل قابل ملاحظه است.

فصل دوم: زیرسیستم اجرایی طرح‌های کلان

ماده 4:ارکان ساختار اجرایی طرح‌های کلان در پنج سطح زیر قرار می‌گیرند:

·         سیاست‌گذاری کلان؛

·         سیاست‌گذاری اجرا؛

·         مدیریت و برنامه‌ریزی اجرا؛

·         نظارت بر اجرا؛

·         اجرا.

تبصره: رکن اجرایی و میزان سهم شورای عالی درتأمین منابع مالی طرح‌های کلان متناظر با دسته‌بندی هر طرح تعیین می‌شود.

ماده 5: وظایف و ترکیب ارکان ساختار اجرایی در خصوص مدیریت و راهبری طرح‌های کلان به شرح زیر است:

5-1 وظایف رکن سیاست‌گذار کلان (شورای عالی/ کمیسیون دائمی)

کمیسیون دائمی به نمایندگی از شورای عالی وظایف زیر را عهده‌دار است:

·         ایجاد هماهنگی بین ارکان ساختار اجرایی طرح‌های کلان؛

·         اعمال نظارت بر حسن اجرای طرح‌های کلان بر اساس اسناد و سیاست‌های بالادستی؛

·         تصویب نهایی گزارشات و اسناد استراتژیک و برنامه‌ای مورد تأیید کمیسیون تخصصی؛

·         اعلام نهایی پایان طرح جهت انعکاس در شورای عالی.

5-2 وظایف رکن سیاست‌گذار اجرا (کمیسیون تخصصی)

وظایف کمیسیون تخصصی به عنوان سیاست‌گذار اجرایی طرح‌های کلان به شرح زیر است:

·         انتخاب نمایندگان شورای عالی در کمیته راهبری، مندرج در بند 5-3؛

·         بررسی و تأیید گزارشات و اسناد استراتژیک و برنامه‌ای مصوب کمیته راهبری طرح و ارائه آن به دبیرخانه؛

·         نظارت بر تدوین قرارداد طرح و امضای آن به نمایندگی از دبیر کل شورای عالی؛

·         تصویب رکن اجرایی، مجری محوری و مدیر طرح پیشنهادی از سوی کمیته راهبری طرح؛

·         تأیید اعضای کمیته نظارت معرفی شده از سوی دستگاه‌(های) سفارش دهنده؛

·         اعلام پایان طرح به دبیرخانه.

5-3 وظایف رکن مدیریت و برنامه‌ریزی اجرا (کمیته راهبری)

5-3-1 وظایف کمیته راهبری هر طرح به شرح زیر است:

·         بررسی و تأیید اسناد استراتژیک و برنامه‌ای طرحکه توسط مجری محوری ارائه و پیشنهاد شده است؛

·         بررسی و تأیید گزارش‌های ادواری پیشرفت شرح خدمات و هزینه‌کرد منابع مالی طرح که از سوی کمیته نظارت ارائه شده است و ارسال آن به کمیسیون تخصصی؛

·         پیشنهاد رکن اجرایی، مجری محوری و مدیر طرح برای هر طرح کلان به کمیسیون تخصصی.

5-3-2 ترکیب کمیته راهبری

کمیته راهبری دارای 5 عضو متشکل از نمایندگان دبیرخانه و دستگاه سفارش‌دهنده است که تعداد اعضای هر یک از طرفین متناسب با سهم تأمین اعتبار آنها تعیین می‌شود.

تبصره 1: رئیس کمیته راهبری با رأی موافق اکثریت نسبی اعضا و از میان نمایندگان طرفی انتخاب می‌شود که سهم بیشتری در تأمین اعتبار طرح دارد. دبیر کمیته از میان نمایندگان طرف دیگر با رأی موافق اکثریت نسبی اعضا انتخاب می‌شود. رئیس و دبیرکمیته راهبری با حکم رئیس کمیسیون تخصصی منصوب می‌شوند.

تبصره 2: دبیر کمیته راهبری موظف به دعوت از معاونین پژوهشی مجریان در جلسات کمیته است.

5-4 وظایف رکن نظارت بر اجرا (کمیته نظارت)

5-4-1 به منظور افزایش دقت نظارت بر طرح‌های کلان، وظایف کمیته نظارت هر طرح از دو بعد مدیریتی و فنی انجام می‌گیرد.

الف: نظارت مدیریتی که شامل موارد زیر است:

·         بررسی و نظارت مدیریتی بر پیشرفت شرح خدمات طرح بر اساس اسناد استراتژیک و برنامه‌ای مورد تأیید کمیته راهبری طرح؛

·         ارائه گزارش‌های مدیریتی از پیشرفت شرح خدمات طرح حداکثر هر سه ماه یک بار به کمیته راهبری؛

·         ارائه گزارش‌های هزینه کرد منابع مالی طرح حداکثر هر سه ماه یک بار به کمیته راهبری.

ب: نظارت فنی که شامل موارد زیر است:

·         بررسی و نظارت فنی بر حسن اجرای طرح بر اساس ساختار شکست کار و مشخصات مورد تأیید کمیته راهبری طرح؛

·         ارائه گزارش‌های نظارت فنی حداکثر هر سه ماه یک بار به کمیته راهبری.

5-4-2 ترکیب کمیته نظارت

کمیته نظارت دارای 3 عضو متشکل از نمایندگان دبیرخانه و دستگاه سفارش‌دهنده است. تعداد اعضای هریک از طرفین متناسب با سهم تأمین اعتبار آنها است.

تبصره: کمیته نظارت می‌تواند با تأیید دبیرخانه از خدمات انجمن‌های علمی و تخصصی، مؤسسات پژوهشی دارای مجوز از مراکز ذیصلاح مرتبط و شرکت‌های دانش بنیان استفاده نماید.

5-5 وظایف رکن اجرا (مجری)

مجری هر طرح کلان ملی متشکل از مجری محوری و مجریان همکار است که وظایف هر یک از آنها به شرح زیر است:

5-5-1 مجری محوری

·         معرفی مدیر طرح به کمیته راهبری؛

·         تهیه و تدوین اسناد استراتژیک و برنامه‌ای طرح و ارائه به کمیته راهبری؛

·                  تجمیع گزارش‌های ادواری پیشرفت شرح خدمات دریافتی از مجریان همکار و ارائه به کمیته راهبری؛

·         ارائه گزارش‌های ادواری هزینه‌کرد منابع مالی به کمیته راهبری؛

·         تقسیم کار بین مجریان همکار بر اساس ساختار شکست کار مصوب کمیته راهبری؛

·         ارائه مستندات و خروجی‌های حاصل از اجرای طرح بر اساس ساختار شکست کار به کمیته راهبری.

5-5-2 مجریان همکار

·         ارائه گزارش‌های ادواری پیشرفت شرح خدمات و هزینه­کرد منابع مالی به مجری محوری؛

·         ارائه مستندات و خروجی‌های حاصل از اجرای طرح بر اساس ساختار شکست کار مصوب کمیته راهبری به مجری محوری.

ماده 6: رکن اجرایی در هر یک از دسته‌بندی­های طرح‌های کلان بصورت زیر است:

·         رکن اجرایی طرح‌های کلان دسته اول:

o        ترکیبی از مؤسسات و مراکز آموزشی، پژوهشی و فناوری؛

·         رکن اجرایی طرح‌های کلان دسته دوم:

o        ترکیبی از مؤسسات و مراکز آموزشی، پژوهشی و فناوری و شرکت‌های دانش‌بنیان؛

·         رکن اجرایی طرح‌های کلان دسته سوم:

o        کنسرسیومی متشکل از مؤسسات و مراکز آموزشی، پژوهشی و فناوری و شرکت‌های صنعتی؛

o       شرکت‌های سهامی و یا شرکت‌های دانش‌بنیان.

تبصره 1: رکن اجرایی هر یک از دسته‌های طرح‌های کلان توسط کمیته راهبری پیشنهاد شده و در کمیسیون تخصصی مربوطه به تصویب می‌رسد.

تبصره 2: هرگونه تغییر در ترکیب رکن اجرایی هر یک از طرح‌های کلان به پیشنهاد کمیته راهبری و با تصویب کمیسیون تخصصی انجام می‌گیرد.

ماده 7: میزان سهم شورای عالی و دستگاه‌(های) سفارش دهنده در تأمین منابع مالی طرح‌های کلان بر حسب درصد بصورت زیر تعیین می‌شود:

·                  طرح‌های کلان دسته اول: سهم شورای عالی حداکثر80%، دستگاه سفارش دهنده حداقل20%؛

·                  طرح‌های کلان دسته دوم: سهم شورای عالی حداکثر50%، دستگاه سفارش دهنده حداقل50%؛

·                  طرح‌های کلان دسته سوم: سهم شورای عالی حداکثر30%، دستگاه سفارش دهنده حداقل 70%.

فصل سوم: زیرسیستم تأمین منابع مالی و کنترل بودجه طرح‌های کلان

ماده 8: سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور اعتبارات مورد نیاز طرح‌های کلان را که توسط شورای عالی پیشنهاد می‌شود در ردیف بودجه مستقلی تحت عنوان «اعتبارات تحقیقاتی طرح‌های کلان ملی مصوب شورای عالی عتف» در لایحه بودجه پیشنهادی دولت درج می‌نماید. از آنجا که زمان باقیمانده اجرای این طرح‌ها بیش از یکسال است، می‌بایست تمهیدات لازم برای تأمین اعتبار در سال‌های آتی و در چارچوب جدول مصوب هزینه طرح در دبیرخانه و در قالب اعتبار هزینه‌ای و تملک دارایی و موارد مشابه صورت پذیرد.

ماده 9: مجریان طرح‌های کلان ظرف حداکثر 3 ماه از ابلاغ این دستورالعمل می‌بایست نسبت به ارائه برنامه اجرایی و خروجی‌های مشخص طرح مطابق فرم پیشنهادی دبیرخانه اقدام نمایند. پرداخت هر گونه اعتبار منوط به تصویب این برنامه اجرایی در دبیرخانه خواهد بود.

ماده 10: دستگاه سفارش‌دهنده می‌بایست نسبت به پیش بینی سهم تعهد شده اعتبار خود برای طرح کلان در بودجه سنواتی اقدام نماید.

تبصره 1: تأمین اعتبارسهم تعهد شده هزینه هر طرح می‌بایست توسط معاونت توسعه منابع و مدیریت دستگاه سفارش‌دهنده که مسئولیت تأمین و تخصیص اعتبار دستگاه مربوطه را بعهده دارد، بصورت کتبی تأیید گردد.

تبصره 2: پرداخت سهم تعهد شده دستگاه سفارش‌دهنده در تأمین اعتبار هر طرح می‌تواند از طریق عامل مالی انجام شود.

تبصره 3: پرداخت اعتبار تعهد شده از سوی شورای عالی و دستگاه سفارش‌دهنده بصورت همزمان انجام می‌گیرد و شورای عالی مجاز به تخصیص اعتبار بیش از 25 درصد سهم خود در هر مرحله تا قبل از تأمین بخشی از آن توسط دستگاه سفارش‌دهنده نیست.

ماده 11: اعتبارات تخصیص یافته طرح‌های کلان صرفاً می‌بایست جهت اجرا و تکمیل طرح کلان و مطابق جدول پیش بینی بودجه در برنامه اجرایی موضوع ماده 9 هزینه شود.

تبصره 1: هزینه کردن اعتبار مذکور بابت ایجاد ساختمان و ابنیه، تکمیل طرح‌های عمرانی، و پرداخت هزینه‌های اداری و مالی دستگاه سفارش دهنده و مجری ممنوع است.

تبصره 2: پرداخت هزینه‌های نظارت و پشتیبانی مربوط به هر طرح از محل اعتبار طرح‌ها توسط دبیرخانه بلامانع است. به این منظور مناسب است اعتباری بصورت متمرکز در محل دبیرخانه شورای عالی در نظر گرفته شده و هزینه‌های مورد نیاز از این محل تأمین شود.

ماده 12: به منظور نظارت بر نحوه هزینه کردن منابع مالی، دبیرخانه از ظرفیت کارشناسی و تخصصی عامل مالی استفاده می‌نماید. گزارش نظارت مالی مکمل گزارش کمیته نظارت و مصوب کمیسیون تخصصی طرح بوده و مبنای پرداخت قرار می‌گیرد.

ماده 13: نحوه پرداخت اعتبار از سوی دبیرخانه، متناسب با پرداخت سهم دستگاه سفارش‌دهنده خواهد بود و هر گونه پرداخت (به غیر از پیش پرداخت اولیه) بدون رعایت پرداخت سهم آورده دستگاه سفارش‌دهنده مجاز نخواهد بود.

ماده 14: افزایش و یا کاهش میزان اعتبار طرح تا سقف 25 درصد منوط به تصویب در شورای عالی می‌باشد.

ماده 15: کمیسیون‌های‌ تخصصی می‌بایست گزارش عملکرد مالی و هزینه‌ای طرح‌های کلان را هر سه ماه یکبار به دبیرخانه ارائه نمایند. این گزارش شامل میزان اعتبار تخصیص یافته، میزان انحراف بودجه و تأثیر آن بر روند اجرایی و درصد پیشرفت می‌باشد.

ماده 16: سهم شورای عالی در تأمین اعتبارتخصیص یافته به هر طرح کلان، از محل اعتبارات در اختیار عامل مالی و با تأیید دبیرخانه پرداخت می‌شود.

تبصره 1: عامل مالی وظیفه مدیریت منابع، تخصیص حسب نظر مرجع تعیین شده از سوی دبیرخانه و تهیه و تنظیم قرارداد با مجریان بخش خصوصی و اخذ تضمین حسن انجام کار و ارائه گزارش مالی هزینه کرد اعتبار به دبیرخانه را بعهده دارد.

تبصره 2: پرداخت منابع به عامل مالی پس از طی مراحل قانونی، به هزینه کرد قطعی منظور می‌گردد.

ماده 17: آن دسته از مجریان طرح‌های کلان ملی که واجد شرایط اخذ مجوز بنگاه دانش بنیان از مراجع ذیربط هستند، می‌توانند بخشی از منابع مورد نیاز را در قالب تسهیلات با نرخ ترجیحی از صندوق نوآوری و شکوفایی دریافت نمایند.

ماده 18: پرداخت کلیه کسورات قانونی قراردادها و پرداخت‌ها به عهده مجری طرح (اعم از مجری محوری و مجری همکار) است. پس از تخصیص اعتبار، سایر موارد در چارچوب آیین نامه مالی و معاملاتی و مقررات داخلی مجری خواهد بود.

ماده 19: در مورد طرح‌های کلان که بدلیل کمبود اعتبار، پیشرفت اجرایی مناسبی نداشته‌اند، گزارش آخرین وضعیت تهیه و برای کسب تکلیف نحوه ادامه یا خاتمه به شورای عالی ارائه می‌شود.

ماده 20: شورای عالی به میزان درصد تأمین اعتبار در مالکیت مادی و معنوی طرح‌ها سهیم بوده و مجری موظف است ضمن درج عنوان شورای عالی به عنوان حامی، پس از بهره‌برداری منافع حاصله در قالب فروش محصول/خدمات، حق بهره برداری (رویالیتی)، فروش دانش فنی و موارد مشابه را در اختیار دبیرخانه قرار دهد.

تبصره: دبیرخانه می‌تواند منافع حاصله را به سرجمع اعتبارات طرح‌های کلان نزد حساب عامل یا دستگاه اجرایی به تشخیص شورای عالی اضافه و مجدداً به طرح‌های موجود و یا جدید تخصیص دهد.

ماده 21: در صورتی که بر اساس گزارش نظارت مالی موضوع ماده 12 و تأیید دبیرخانه، مجری اعتبار تخصیص یافته را در غیر از محل طرح کلان و جدول مصوب هزینه کرده باشد، مجری موظف به عودت تمام منابع مصرف شده و جبران خسارت خواهد بود. همچنین مراتب نداشتن حسن انجام کار و عدول از برنامه مصوب در سوابق اجرایی مجری در دبیرخانه نگهداری خواهد شد.

ماده 22: دبیرخانه می‌تواند در جهت اهداف و برنامه­های طرح‌های کلان، نسبت به دریافت کمک‌های مالی و غیرمالی از اشخاص حقیقی و حقوقی داخلی و خارجی از طریق عامل یا دستگاه اجرایی مورد تأیید خود اقدام نماید.

این دستورالعمل در 3 فصل، 22 ماده و 15 تبصره در هجدهمین جلسه شورای عالی علوم، تحقیقات و فناوری مورخ 02/06/1394 به تصویب رسید و از زمان تصویب لازم‌الاجراست.